MBA – एमबीए म्हणजे काय?
MBA – Master of Business Administration
मास्टर ऑफ बिझिनेस एडमिनिस्ट्रेशन किंवा एमबीए हा पदव्युत्तर अभ्यासक्रम असून, पदवी प्राप्त झालेला कोणताही व्यक्ती या अभ्यासक्रमाकडे वळू शकतो. MBA चा दोन वर्षांचा व्यवस्थापन अभ्यासक्रम पूर्ण केल्या नंतर कॉर्पोरेट जगातील नोकरीच्या विविध संधी उपलब्ध होत असतात. दोन वर्षाचा अभ्यासक्रम पूर्ण केल्या नंतर ती व्यक्ती देशात किंवा परदेशात चांगली नौकरी करू शकते. भारतात, गेल्या दोन दशकांत MBA कोर्सला बरेच महत्त्व प्राप्त झाले आहे. आर्थिक सेक्टरमधील व्यवस्थापकीय स्तरावरील बहुतेक नोकरयासाठी MBA पदवी ही एक गरज बनली आहे. म्हणूनच आजकाल बीटेक, बीबीए, बीकॉम, बीए, बीएससी, बीसीएचे पदवीधर पदव्युत्तर पदवीसाठी MBA ची निवड करतात.
एमबीए प्रोग्राम बद्दल काही महत्त्वपूर्ण तथ्य
१ ) MBA इतका लोकप्रिय अभ्यासक्रम आहे कि त्यासाठी विज्ञान, वाणिज्य आणि कला शाखेचे किंवा कोणत्याही पार्श्वभूमीचे विद्यार्थी त्या अभासक्रमाला प्रवेश घेऊ शकतात.
२ ) नियमित एमबीए किंवा पोस्ट ग्रॅज्युएशन डिप्लोमा इन मॅनेजमेंट ( PGDM ) हा साधारणपणे दोन-वर्षाचा कोर्स असतो. जो चार किंवा सहा सेमेस्टरमध्ये विभागला जातो. तसेच अशी काही खासगी संस्थान आहेत जी एक वर्षात PGDM प्रोग्राम पूर्ण करतात.
३ ) MBA करण्पूयासाठी पुर्णवेळ, अर्धवेळ, ऑनलाइन सारख्या अनेक पद्धतींमध्ये एमबीए करता येते.
४ ) इच्छुक उमेदवार त्यांच्या कार्यकारी एमबीएसारख्या व्यावसायिक अनुभवाच्या आधारावर अनुकूलित प्रोग्राम देखील निवडू शकतात.
५ ) बर्‍याच व्यवस्थापन संस्था एमबीए पदवीऐवजी पदव्युत्तर पदविका ( PGD ) किंवा व्यवस्थापनात पदव्युत्तर पदवी ( PGP ) देतात. या दोघांमध्ये फारसा फरक नाही, परंतु त्यांच्या पदवी नावात थोडा बदल असतो.
६ ) या विविध पदव्या मध्ये पूर्ण-वेळ एमबीए हे सर्वात लोकप्रिय आहे. त्यात सिद्धांत वर्ग, व्यावहारिक प्रकल्प, विद्यार्थी विस्तार कार्यक्रम, ग्रीष्मकालीन इंटर्नशिप आणि अंतिम प्लेसमेंट समाविष्ट आहेत.
७ ) नवीन पदवीधर तसेच काही वर्षांच्या कामाचा अनुभव असलेले उमेदवार पूर्ण-वेळेच्या एमबीएची निवड करतात. काही महाविद्यालये नवीन पदवीधरांना प्राधान्य देतात तर काही महाविद्यालये काही वर्षांच्या कामाचा अनुभव असलेल्या उमेदवारांना जास्त प्राधान्य देतात.
८ ) दुसरीकडे, कार्यकारी एमबीए 5-10 वर्षापेक्षा जास्त कामांचा अनुभव असलेल्या उमेदवारांसाठी सुटेबल असते. कारण नोकरीशी बाजाराशी संबंधित राहण्यासाठी त्यांचे व्यवस्थापकीय आणि नेतृत्व कौशल्य वाढविण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. ऑनलाईन एमबीए, पार्टटाइम एमबीए आणि दूरस्थ एमबीए प्रोग्राम काम करणारयानसाठी आदर्श आहेत.
एमबीए साठी पात्रता
पूर्णवेळ एमबीए साठी खालील प्रमाणे निकष आहेत.
एमबीए (पूर्ण-वेळ) अभ्यासासाठी मूलभूत पात्रता निकष म्हणजे कोणत्याही विद्यापीठातील पदवी किंवा मान्यताप्राप्त विद्यापीठातील समकक्ष अभ्यासक्रम पूर्ण केलेला असावा.
बहुतेक MBA संस्था पदवीधरातील किमान गुण निकषांचे पालन करतात जे सरासरी किंवा समकक्ष 50 टक्के असतात. राखीव प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांसाठी एकूण 45 टक्के किमान स्कोअर सरासरी असणे आवशक असते.
अंतिम वर्षाचे पदवीधर उमेदवार देखील एमबीएसाठी अर्ज करण्यास पात्र ठरतात , जर त्यांनी संस्थेने निर्दिष्ट केलेल्या कालावधीत पदवी पूर्ण केल्याचा पुरावा सादर करणे आवशक असते.
एमबीए प्रवेश परीक्षा
विविध संस्थामध्ये प्रवेशासाठी वैध असलेल्या एमबीए परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवशक असते.
सर्व बीजनेस स्कूल मध्ये प्रवेश विशेषत: प्रवेश परीक्षेद्वारे होतात. ही चाचणी खालील प्रकारांपैकी एक असू शकते.
१ ) राष्ट्रीय पातळीवरील चाचणी एपीक्स चाचणी मंडळाद्वारे किंवा इतर सहभागी महाविद्यालयांच्या वतीने शीर्ष राष्ट्रीय बी-स्कूलद्वारे घेतली जाते. उदा: CAT, MAT, CMAT or ATMA
२ ) राज्यस्तरीय चाचणी संस्था किंवा त्या राज्यातील इतर सहभागी महाविद्यालयाच्या वतीने राज्य स्तरीय बी-स्कूलद्वारे आयोजित केली जाते. उदा: MAH-CET, OJEE, KMAT, TANCET किंवा APICET.
३ ) काही बी-स्कूलद्वारे स्वतःच्या एमबीए प्रोग्राममध्ये प्रवेश घेण्यासाठी परीक्षा घेतल्या जातात. काही प्रकरणांमध्ये, या स्कोअरला इतर बी-स्कूलद्वारे देखील पात्रता निकष म्हणून स्वीकारले जाऊ शकते. उदा: IIFT, XAT, NMAT, SNAP, IBSAT.
४ ) देशातील काही विद्यापीठातर्फे एमबीएच्या प्रवेशासाठी घेण्यात येणारी परीक्षा महाविद्यालयाकडून घेतल्या जातात. उदा: KIITEE, HPU MAT.
५ ) तसेच पात्रता परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यास दुसऱ्या लेवल वर सामूहिक चर्चा किंवा मुलाखत घेतली जाते.
लोकप्रिय MBA अभ्यासक्रम
सर्वसाधारणपणे MBA कोर्स व्यतिरिक्त अनेक एमबीए अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. अशी शिफारस केली जाते की प्रत्येक उमेदवाराने त्यांच्या एमबीए प्रोग्राममध्ये शाखा किंवा विशेषीकरण निवडले पाहिजे कारण ते वित्त, ऑपरेशन्स, मानव संसाधने, विपणन यासारख्या विशिष्ट कामात उमेदवारस आवश्यक कौशल्याने परिपूर्ण बनवतात .
सर्वातधिक लोकप्रिय एमबीए अभ्यासक्रम
सर्वसाधारण MBA कोर्स व्यतिरिक्त अनेक एमबीए अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. अशी शिफारस केली जाते की प्रत्येक उमेदवाराने त्यांच्या एमबीए प्रोग्राममध्ये शाखा किंवा विशेषीकरण निवडले पाहिजे कारण ते वित्त, ऑपरेशन्स, मानव संसाधने, विपणन यासारख्या विशिष्ट कामात उमेदवारस आवश्यक कौशल्याने परिपूर्ण बनवतो.
खाली सूचीबद्ध केलेली काही वैशिष्ट्ये आहेत:
| सर्वातधिक लोकप्रिय एमबीए अभ्यासक्रम | |
|---|---|
| Finance | Infrastructure |
| Marketing | International Business |
| Sales | Disaster Management |
| Human Resources | Energy & Environment |
| Operations | Import & Export |
| Product | IT & Systems |
| Business Analytics | Healthcare & Hospital |
| Digital Marketing | Business Economics |
| Entrepreneurship | Agriculture & Food Business |
| Advertising | Materials Management |
| NGO Management | Oil & Gas |
| Pharma | Retail |
| Project Management | Rural Management |
| Sports Management | Supply Chain |
| Telecom | Textile Management |
| Transport & Logistics | Forestry |
| Public Policy | Hospitality |
MBA विषय
एमबीए प्रोग्रामचा पाठपुरावा करणार्या विद्यार्थ्यांकडे अनेक विषयांचा समावेश आहे. दोन वर्षांच्या कार्यक्रमात विद्यार्थी संघटनात्मक वागणूक, विपणन, तत्त्वज्ञान व्यवस्थापन यासारख्या मूलभूत विषयांसह काहींची नावे देतात. दुसर्‍या वर्षी, ते इतरांसमवेत एंटरप्रेन्योरशिप आणि बिझनेस लॉ सारख्या विषयांच्या संपर्कात असतात . बहुतेक वेळा MBA संस्था या विषयांचे मुख्य आणि निवडक म्हणून वर्गीकरण करतात आणि विद्यार्थ्यांना निवडक विषयांमधून निवडण्याची संधी देतात.
काही विषय खाली सूचीबद्ध आहेत
| Marketing | HR management |
| Business planning | Finance management |
| Principles of management | Business laws |
| Communication skills | Entrepreneurship |
| Business Communication | Computer Application |
| Organizational behavior | Taxation |
| Retail management | Project work |
| Economics | Business environment |
नियमित MBA अभ्यासक्रम हा दोन वर्षाचा कार्यक्रम आहे ज्यास चार सेमेस्टरमध्ये विभागले गेले आहेत. सर्वसाधारण कोर्ससाठी सेमेस्टरनिहाय एमबीए विषय खाली सूची प्रमाणे आहे.
| MBA Syllabus Semester 1 | |
|---|---|
| Organizational Behaviour | Marketing Management |
| Quantitative Methods | Human Resource Management |
| Managerial Economics | Business Communication |
| Financial Accounting | Information Technology Management |
| MBA Syllabus Semester 2 | |
| Organization Effectiveness and Change | Management Accounting |
| Management Science | Operation Management |
| Economic Environment of Business | Marketing Research |
| Financial Management | Management of Information System |
| MBA Syllabus Semester 3 | |
| Business Ethics & Corporate Social Responsibility | Strategic Analysis |
| Legal Environment of Business | Elective Course |
| MBA Syllabus Semester 4 | |
| Project Study | International Business Environment |
| Strategic Management | Elective Course |
भारतातील शीर्ष एमबीए महाविद्यालये
भारतात सुमारे ५००० एमबीए महाविद्यालये आहेत. प्रवेश परीक्षेमध्ये मिळविलेल्या गुणांच्या आधारे विशिष्ट एमबीए तज्ञ, स्थान, फी, पायाभूत सुविधा, प्लेसमेंट आणि गुणांमधून त्यांची प्रवेश धारकास एमबीए कॉलेज निवडता येतात. बहुतेक शीर्ष क्रमांकाची आणि एमबीए महाविद्यालये मिळणे कठीण आहे कारण त्यांचे निवड निकष अतिशय कडक असतात.
खाली काही महत्वपूर्ण MBA कॉलेज
| स्थानानुसार एमबीए महाविद्यालये | ||
|---|---|---|
| Woxsen University – Hyderabad | GNIOT Institute of Management – Greater Noida | Andhra Pradesh |
| I IM Mumbai | IIM Bangalore | IIM Ahmedabad |
| IIM Calcutta | IIM Lucknow | Chandigarh University |
| Parul University – Vadodara | School of Business – Dehradun |
मित्रानो आपणास एमबीए म्हणजे काय हा लेख कसा वाटला ते कमेंट करून नक्की कळवा.
आपण हे पण वाचू शकतो...
१) How to invest in share market in Marathi.